|
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASININ BAZI MADDELERİNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASI
HAKKINDA KANUN
Kanun No. 5982 Kabul
Tarihi: 7/5/2010
MADDE 1 – 7/11/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti
Anayasasının 10 uncu maddesinin ikinci fıkrasına “Bu maksatla alınacak
tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.” cümlesi ve maddeye
bu fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Çocuklar, yaşlılar, özürlüler,
harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.”
MADDE 2 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 20 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Herkes, kendisiyle ilgili kişisel
verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle
ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme,
bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları
doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel
veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla
işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla
düzenlenir.”
MADDE 3 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 23 üncü maddesinin beşinci fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“Vatandaşın yurt dışına çıkma
hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim
kararına bağlı olarak sınırlanabilir.”
MADDE 4 – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 41 inci
maddesinin kenar başlığı “I. Ailenin korunması ve çocuk hakları” şeklinde
değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Her çocuk, korunma ve bakımdan
yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla
kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir.
Devlet, her türlü istismara ve
şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.”
MADDE 5 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 51 inci maddesinin dördüncü fıkrası yürürlükten
kaldırılmıştır.
MADDE 6 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 53 üncü maddesinin kenar başlığı “A. Toplu iş
sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” olarak değiştirilmiş, üçüncü ve
dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmış ve maddeye aşağıdaki fıkralar
eklenmiştir.
“Memurlar ve diğer kamu
görevlileri, toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler.
Toplu sözleşme yapılması sırasında
uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna
başvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu
sözleşme hükmündedir.
Toplu sözleşme hakkının kapsamı,
istisnaları, toplu sözleşmeden yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma
şekli, usulü ve yürürlüğü, toplu sözleşme hükümlerinin emeklilere
yansıtılması, Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun teşkili, çalışma usul ve
esasları ile diğer hususlar kanunla düzenlenir.”
MADDE 7 – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 54 üncü
maddesinin üçüncü ve yedinci fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 8 – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 74 üncü
maddesinin kenar başlığı “VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine
başvurma hakkı” şeklinde değiştirilmiş, maddenin üçüncü fıkrası yürürlükten
kaldırılmış ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Herkes, bilgi edinme ve kamu
denetçisine başvurma hakkına sahiptir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin
işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.
Kamu Başdenetçisi Türkiye Büyük
Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir. İlk iki
oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt
çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada
en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en
fazla oy alan aday seçilmiş olur.
Bu maddede sayılan hakların
kullanılma biçimi, Kamu Denetçiliği Kurumunun kuruluşu, görevi, çalışması,
inceleme sonucunda yapacağı işlemler ile Kamu Başdenetçisi ve kamu
denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarına ilişkin usul ve
esaslar kanunla düzenlenir.”
MADDE 9 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 84 üncü maddesinin son fıkrası yürürlükten
kaldırılmıştır.
MADDE 10 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 94 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci
cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci
devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar
devam eder.”
MADDE 11 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 125 inci maddesinin ikinci fıkrasına “Ancak,
Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye
ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.”
şeklindeki cümle eklenmiş ve dördüncü fıkrasının birinci cümlesi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“Yargı yetkisi, idarî eylem ve
işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette
yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz.”
MADDE 12 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 128 inci maddesinin ikinci fıkrasına aşağıdaki
cümle eklenmiştir.
“Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu
sözleşme hükümleri saklıdır.”
MADDE 13 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 129 uncu maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“Disiplin kararları yargı denetimi
dışında bırakılamaz.”
MADDE 14 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 144 üncü maddesi kenar başlığıyla birlikte
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“G. Adalet hizmetlerinin denetimi
MADDE 144 – Adalet hizmetleri ile
savcıların idarî görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet
müfettişleri ile hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma,
inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılır.
Buna ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.”
MADDE 15 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 145 inci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“MADDE 145 – Askerî yargı, askerî
mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler;
asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler
aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri
suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal
düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye
mahkemelerinde görülür.
Savaş hali haricinde, asker olmayan
kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz.
Askerî mahkemelerin savaş halinde
hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve
gerektiğinde bu mahkemelerde adlî yargı hâkim ve savcılarının
görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.
Askerî yargı organlarının kuruluşu,
işleyişi, askerî hâkimlerin özlük işleri, askerî savcılık görevlerini yapan
askerî hâkimlerin görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri,
mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla
düzenlenir.”
MADDE 16 – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 146 ncı maddesi
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 146 – Anayasa Mahkemesi
onyedi üyeden kurulur.
Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki
üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş
yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının
serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli
oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her
boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada
üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk
sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama
yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.
Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay,
iki üyeyi Danıştay, bir üyeyi Askerî Yargıtay, bir üyeyi Askerî Yüksek
İdare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her
boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak
üzere üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim
kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan
öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst
kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile
en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından
seçer.
Yargıtay, Danıştay, Askerî
Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurulları ile
Yükseköğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göstermek için
yapılacak seçimlerde, her boş üyelik için, bir üye ancak bir aday için oy
kullanabilir; en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Baro
başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday için
yapılacak seçimde de her bir baro başkanı ancak bir aday için oy
kullanabilir ve en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır.
Anayasa Mahkemesine üye
seçilebilmek için, kırkbeş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim
kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış,
avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe
yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde
fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az
yirmi yıl çalışmış olması şarttır.
Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından
gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan
ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî
görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar.”
MADDE 17 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 147 nci maddesinin kenar başlığı “2. Üyelerin
görev süresi ve üyeliğin sona ermesi” şeklinde, birinci fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“Anayasa Mahkemesi üyeleri oniki
yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.
Anayasa Mahkemesi üyeleri altmışbeş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir
görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir.”
MADDE 18 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 148 inci maddesinin birinci fıkrasının birinci
cümlesinin sonuna “ve bireysel başvuruları karara bağlar” ibaresi, üçüncü
fıkrasındaki “Cumhurbaşkanını,” sözcüğünden sonra gelmek üzere “Türkiye
Büyük Millet Meclisi Başkanını,” ibaresi eklenmiş, beşinci fıkrası “Yüce
Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel
Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.” şeklinde
değiştirilmiş, maddeye ikinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki
fıkralar ve üçüncü fıkradan sonra gelmek üzere “Genelkurmay Başkanı, Kara,
Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da
görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.” şeklinde
yeni bir fıkra eklenmiştir.
“Herkes, Anayasada güvence altına
alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği
iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için
olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
Bireysel başvuruda, kanun yolunda
gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.
Bireysel başvuruya ilişkin usul ve
esaslar kanunla düzenlenir.”
MADDE 19 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 149 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“MADDE 149 – Anayasa Mahkemesi, iki
bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında
dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya
Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki üye ile
toplanır. Bölümler ve Genel Kurul, kararlarını salt çoğunlukla alır.
Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar
oluşturulabilir.
Siyasî partilere ilişkin dava ve
başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek
yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce
karara bağlanır.
Anayasa değişikliğinde iptale,
siyasî partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun
bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki
oy çokluğu şarttır.
Şekil bozukluğuna dayalı iptal
davaları Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenip karara bağlanır.
Anayasa Mahkemesinin kuruluşu,
Genel Kurul ve bölümlerin yargılama usulleri, Başkan, başkanvekilleri ve
üyelerin disiplin işleri kanunla; Mahkemenin çalışma esasları, bölüm ve
komisyonların oluşumu ve işbölümü kendi yapacağı İçtüzükle düzenlenir.
Anayasa Mahkemesi Yüce Divan
sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinde inceler.
Ancak, bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verilebilir. Mahkeme
ayrıca, gerekli gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını dinlemek üzere
ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanları çağırabilir ve siyasî
partilerin kapatılmasına ilişkin davalarda, Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasî partinin genel
başkanlığının veya tayin edeceği bir vekilin savunmasını dinler.”
MADDE 20 – Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 156 ncı
maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Askerî Yargıtayın kuruluşu, işleyişi,
mensuplarının disiplin ve özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve
hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.”
MADDE 21 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 157 nci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“Askerî Yüksek İdare Mahkemesinin
kuruluşu, işleyişi, yargılama usulleri, mensuplarının disiplin ve özlük
işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre
kanunla düzenlenir.”
MADDE 22 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 159 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
“MADDE 159 – Hâkimler ve Savcılar
Yüksek Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına
göre kurulur ve görev yapar.
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
yirmiiki asıl ve oniki yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır.
Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır.
Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun, dört asıl
üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yükseköğretim kurumlarının hukuk,
iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst
kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca, üç asıl ve üç
yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca, iki asıl
ve iki yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca, bir
asıl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi
üyeleri arasından, yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup,
birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim
ve savcıları arasından adlî yargı hâkim ve savcılarınca, üç asıl ve iki
yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren
nitelikleri yitirmemiş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından idarî yargı
hâkim ve savcılarınca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden
seçilebilir.
Kurul üyeliği seçimi, üyelerin
görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde yapılır. Cumhurbaşkanı
tarafından seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin
boşalması durumunda, boşalmayı takip eden altmış gün içinde, yeni üyelerin
seçimi yapılır. Diğer üyeliklerin boşalması halinde, asıl üyenin yedeği
tarafından kalan süre tamamlanır.
Yargıtay, Danıştay ve Türkiye
Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her
üyenin, birinci sınıf adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları arasından
seçilecek Kurul üyeliği için her hâkim ve savcının; ancak bir aday için oy
kullanacağı seçimlerde, en fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek
üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapılır.
Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet
Bakanlığı Müsteşarı dışındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince;
kanunda belirlenenler dışında başka bir görev alamazlar veya Kurul
tarafından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler.
Kurulun yönetimi ve temsili Kurul
Başkanına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul,
kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanlarından birini
de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerinden bir kısmını
başkanvekiline devredebilir.
Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve
savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme,
yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun
görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden
uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin
kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini
karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine
getirir.
Hâkim ve savcıların görevlerini;
kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî
nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme;
görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini,
hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma
ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili
dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkanının oluru ile
Kurul müfettişlerine yaptırılır. Soruşturma ve inceleme işlemleri, hakkında
soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı
eliyle de yaptırılabilir.
Kurulun meslekten çıkarma cezasına
ilişkin olanlar dışındaki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.
Kurula bağlı Genel Sekreterlik
kurulur. Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif
ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı tarafından atanır. Kurul
müfettişleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve
savcıları, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir.
Adalet Bakanlığının merkez, bağlı
ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve
savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç
denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.
Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin
oluşumu ve işbölümü, Kurulun ve dairelerin görevleri, toplantı ve karar
yeter sayıları, çalışma usul ve esasları, dairelerin karar ve işlemlerine
karşı yapılacak itirazlar ve bunların incelenmesi usulü ile Genel
Sekreterliğin kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.”
MADDE 23 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının 166 ncı maddesinin kenar başlığı “I. Planlama;
Ekonomik ve Sosyal Konsey” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki
fıkra eklenmiştir.
“Ekonomik ve sosyal politikaların
oluşturulmasında hükümete istişarî nitelikte görüş bildirmek amacıyla
Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş ve
işleyişi kanunla düzenlenir.”
MADDE 24 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasının geçici 15 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 25 – Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasına aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 18 – Bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihte Anayasa Mahkemesinin mevcut yedek üyeleri asıl
üye sıfatını kazanır.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren otuz gün içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi bir üyeyi
Sayıştay Genel Kurulunun ve bir üyeyi de baro başkanlarının gösterecekleri
üçer aday içinden seçer.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin
yapacağı üye seçimi için aday göstermek amacıyla;
a) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren beş gün içinde, Sayıştay Başkanı adaylık başvurusunu ilan
eder. İlan tarihinden itibaren beş gün içinde adaylar Başkanlığa başvurur.
Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren beş gün içinde Sayıştay Genel
Kurulunca seçim yapılır. Her Sayıştay üyesinin ancak bir aday için oy
kullanabileceği bu seçimde en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş
sayılır.
b) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren beş gün içinde, Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı
adaylık başvurusunu ilan eder. İlan tarihinden itibaren beş gün içinde
adaylar Türkiye Barolar Birliği Başkanlığına başvurur. Başvuru tarihinin
sona erdiği günden itibaren beş gün içinde Türkiye Barolar Birliği
Başkanlığının ilanında gösterilen yer ve zamanda baro başkanları tarafından
seçim yapılır. Her bir baro başkanının ancak bir aday için oy
kullanabileceği bu seçimde, en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş
sayılır.
c) (a) ve (b) bentleri uyarınca
yapılan seçimlerin sonucunda aday gösterilmiş sayılanların isimleri seçimin
yapıldığı günü takip eden gün Sayıştay ve Türkiye Barolar Birliği
başkanlıklarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bildirilir.
ç) (c) bendi uyarınca yapılan
bildirimden itibaren on gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde seçim
yapılır. Her boş üyelik için yapılacak seçimde, ilk oylamada üye
tamsayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu
aranır; ikinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa bu oylamada en çok oy
alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan
aday üye seçilmiş olur.
Cumhurbaşkanı, birer üyeyi Yargıtay
ve Danıştay kontenjanlarından olan ilk üyeliklerin boşalmasından sonra
Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının
hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri
arasından göstereceği üçer aday içinden seçer.
Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday
gösteren kurumların halen mevcut üyeleri ile kendi kontenjanlarından
seçilmiş yedek üyeler, tamamlama seçiminde göz önünde bulundurulur.
Anayasa Mahkemesinde halen belli
görevlere seçilmiş olanların bu sıfatları seçilmiş oldukları sürenin sonuna
kadar devam eder. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte üye olanlar yaş
haddine kadar görevlerine devam ederler.
Bireysel başvuruya ilişkin gerekli
düzenlemeler iki yıl içinde tamamlanır. Uygulama kanununun yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren bireysel başvurular kabul edilir.
GEÇİCİ MADDE 19 – Bu Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde aşağıda belirtilen esas
ve usuller dahilinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyeleri seçilir:
a) Cumhurbaşkanı, hâkimlik
mesleğine alınmasına engel bir hali olmayan; yükseköğretim kurumlarının
hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında en az onbeş yıldan beri görev
yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile meslekte fiilen onbeş
yılını doldurmuş avukatlar arasından dört üye seçer. Cumhurbaşkanı, üst
kademe yöneticileri arasından seçeceği Kurul üyesini, bakanlık,
müsteşarlık, müsteşar yardımcılığı, valilik, Cumhurbaşkanlığı Genel
Sekreterliği, kamu kurum ve kuruluşlarında genel müdürlük veya teftiş
kurulu başkanlığı görevlerini yapanlar arasından seçer.
b) Yargıtay Genel Kurulu, Yargıtay
üyeleri arasından üç asıl ve üç yedek üye seçer. Bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren yedi gün içinde Yargıtay Birinci Başkanı adaylık
başvurusunu ilan eder. İlan tarihinden itibaren yedi gün içinde adaylar
Birinci Başkanlığa başvurur. Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren
onbeş gün içinde Yargıtay Genel Kurulu seçim yapar. Her Yargıtay üyesinin
sadece bir aday için oy kullanabileceği seçimde, en fazla oy alan adaylar
sırasıyla asıl ve yedek üye seçilmiş olur.
c) Danıştay Genel Kurulu, Danıştay
üyeleri arasından iki asıl ve iki yedek üye seçer. Bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren yedi gün içinde Danıştay Başkanı adaylık
başvurusunu ilan eder. İlan tarihinden itibaren yedi gün içinde adaylar
Başkanlığa başvurur. Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren onbeş
gün içinde Danıştay Genel Kurulu seçim yapar. Her Danıştay üyesinin sadece
bir aday için oy kullanabileceği seçimde, en fazla oy alan adaylar
sırasıyla asıl ve yedek üye seçilmiş olur.
ç) Türkiye Adalet Akademisi Genel
Kurulu, kendi üyeleri arasından, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna bir
asıl ve bir yedek üye seçer. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
yedi gün içinde Türkiye Adalet Akademisi Başkanı adaylık başvurusunu ilan
eder. İlan tarihinden itibaren yedi gün içinde adaylar Başkanlığa başvurur.
Başvuru tarihinin sona erdiği günden itibaren onbeş gün içinde Türkiye
Adalet Akademisi Genel Kurulu seçim yapar. Her üyenin sadece bir aday için
oy kullanabileceği seçimde, en fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve
yedek üye seçilmiş olur.
d) Yedi asıl ve dört yedek üye
birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri
yitirmemiş olan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından, adlî yargı hâkim
ve savcıları tarafından Yüksek Seçim Kurulunun yönetim ve denetiminde
seçilir. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş gün içinde Yüksek
Seçim Kurulu adaylık başvurularını ilân eder. İlân tarihinden itibaren üç
gün içinde adaylar Yüksek Seçim Kuruluna başvurur. Başvuru tarihinin sona
erdiği günden itibaren iki gün içinde Yüksek Seçim Kurulu adayların
başvurularını inceler ve aday listesini belirleyerek ilân eder. Takip eden
iki gün içinde bu listeye karşı itiraz edilebilir. İtiraz süresinin sona
erdiği günden itibaren iki gün içinde itirazlar incelenir, sonuçlandırılır
ve kesin aday listesi ilân edilir. Yüksek Seçim Kurulunun kesin aday listesini
ilân ettiği tarihten sonraki ikinci Pazar günü her ilde, il seçim kurulunun
yönetim ve denetimi altında yapılacak seçimlerde, o ilde ve ilçelerinde
görev yapan hâkim ve savcılar oy kullanır. İl seçim kurulları o ilde oy
kullanacak hâkim ve savcıların sayısına göre sandık kurulları oluşturur.
Sandık kurullarının işlem, tedbir ve kararlarına karşı yapılan şikâyet ve
itirazlar il seçim kurulunca karara bağlanır. Adaylar propaganda
yapamazlar; sadece, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar
çerçevesinde özgeçmişlerini bu iş için tahsis edilmiş bir internet
sitesinde yayımlayabilirler. Bu seçimlerde her seçmen sadece bir aday için
oy kullanabilir. Seçimlerde en çok oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek
üye seçilmiş olur. Kullanılacak oy pusulalarıyla ilgili diğer hususlar
Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenir. Yüksek Seçim Kurulu, oy
pusulalarını kendisi bastırabileceği gibi gerektiğinde uygun göreceği il
seçim kurulları vasıtasıyla bastırmaya da yetkilidir. Yapılacak seçimlerde,
26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen
Kütükleri Hakkında Kanunun bu bende aykırı olmayan hükümleri uygulanır.
e) Üç asıl ve iki yedek üye birinci
sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş
idarî yargı hâkim ve savcıları arasından, idarî yargı hâkim ve savcıları
tarafından Yüksek Seçim Kurulunun yönetim ve denetiminde seçilir. Bölge
idare mahkemelerinin bulunduğu illerde, il seçim kurulunun yönetim ve
denetimi altında yapılacak bu seçimlerde, o bölge idare mahkemesinde ve
yargı çevresi içerisinde kalan yerlerde görev yapan idarî yargı hâkim ve
savcıları oy kullanır. Bu seçimler hakkında da (d) bendi hükümleri
uygulanır.
Birinci fıkranın (a), (ç), (d) ve
(e) bentleri uyarınca seçilen Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun asıl
üyeleri bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki otuzuncu günü takip
eden iş günü görevlerine başlarlar.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihte, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun Yargıtay ve Danıştaydan
gelen asıl ve yedek üyelerinin görevleri, seçilmiş oldukları sürenin sonuna
kadar devam eder. Bunlardan, Yargıtaydan gelen üyelerden görev süresini
tamamlayanların yerine birinci fıkranın (b) bendi uyarınca seçilenler;
Danıştaydan gelen üyelerden görev süresini tamamlayanların yerine birinci
fıkranın (c) bendi uyarınca seçilenler, sırayla göreve başlarlar.
Birinci fıkranın (b) ve (c)
bentleri uyarınca seçilen üyelerden, üçüncü fıkra uyarınca göreve
başlayanların görev süresi, birinci fıkranın (a), (ç), (d) ve (e) bentleri uyarınca
seçilen diğer Kurul üyelerinin görev süresinin bittiği tarihte sona erer.
İlgili kanunlarda gerekli
düzenlemeler yapılıncaya kadar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna
seçilen asıl üyeler, Yargıtay daire başkanı için ilgili mevzuatında
öngörülen tüm malî ve sosyal haklar ile emeklilik hakkından aynen
yararlanırlar. Ayrıca, Kurulun Başkanı dışındaki asıl üyelerine, (30000)
gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu
bulunacak miktarda aylık ek tazminat ödenir.
İlgili kanunlarda düzenleme
yapılıncaya kadar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu;
a) Anayasa hükümlerine aykırı
olmamak kaydıyla, yürürlükteki kanun hükümlerine göre Kurul şeklinde
çalışır.
b) İkinci fıkra uyarınca asıl
üyelerinin göreve başladığı tarihten itibaren bir hafta içinde Adalet
Bakanının başkanlığında toplanır ve bir geçici Başkanvekili seçer.
c) En az onbeş üye ile toplanır ve
üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar verir.
ç) Sekreterya hizmetleri Adalet
Bakanlığı tarafından yürütülür.
Kurul müfettişleri ile adalet
müfettişleri atanıncaya kadar, mevcut adalet müfettişleri, Kurul müfettişi
ve adalet müfettişi sıfatıyla görev yaparlar.
Bu madde hükümleri, ilgili
kanunlarda gerekli düzenlemeler yapılıncaya kadar uygulanır.”
MADDE 26 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve
halkoyuna sunulması halinde tümüyle oylanır.
|